MODEL WAQAF DALAM TAKAFUL

1.0          Definisi Takaful

Kata dasar bagi perkataan takaful ialah ‘kafala’ yang bererti untuk menjamin, menjaga atau memelihara. Takaful merupakan kata nama yang berasaldaripada kata kerja ‘takafala’, maka ianya memberi erti saling menjamin, saling menjaga dan saling memelihara. Pada asasnya, sistem takaful berteraskan konsep kerjasama, tanggungjawab, jaminan, perlindungan dan saling membantu di kalangan peserta-pesertanya selaras dengan konsep ta’awun (bekerjasama). Dalil yang menyatakan mengenai memelihara dan menjaga iaitu di  dalam Surah Al-Imran.

“Maka ia (Mariam) diterima oleh Tuhannya (sebagai nazar) dengan penerimaan yang baik dan dibesarkannya dengan didikan yang baik, serta diserahkannya untuk dipelihara oleh Nabi Zakaria”

 Menurut Akta Takaful 1984 (Buku Panduan Asas Takaful, 2007), istilah Takaful membawa maksud satu skim yang berasaskan persaudaraan, perpaduan dan bantuanbersama yang menyediakan pertolongan dan bantuan kewangan kepada peserta-peserta jika diperlukan di mana mereka bersetuju memberi sumbangan dalam skim tersebut.

                1.1          Sejarah Takaful

Konsep takaful yang diamalkan pada hari ini telah dijalankan sejak zaman permulaan Islam lagi. Apabila  hijrah Rasulullah SAW dan para sahabat ke Madinah, maka beberapa sistem yang diamalkan mengikut adat resam masyarakatArab sebelum ini tetapi didapati tidak bercanggah dengan syariat Islam terus dikekalkan. Menurut Sobri Solomon (1989), tiga sistem yang terus dikekalkan ialahsistem ‘aqilah, qasamah dan akad muwalah. Dalam kitab-kitab feqah dan sejarah Islam juga dinyatakan terdapat beberapa amalan di zaman tersebut yang mencerminkan bentuk insurans.

Antaranya dalam Kitab Sirah Ibn Hisyam dibayangkan bentuk insurans yang diamalkan di kalangan kaum Muhajirin:“kaum Muhajirin dari Quraisy tetap mempunyai hak mereka; mereka senasib sepenanggungan dan menerima wang tebusan darah (diat) sesama mereka kerana pembunuhan tidak sengaja) dengan cara baik dan adil di kalangan orang-orang beriman. Bani ‘Auf (dari Yathrib) tetap mempunyai hak mereka, tanggung-menanggung wang tebusan diri; setiap keluarga mereka membayar bersama wang tebusan dengan baik dan adil di kalangan orang-orang beriman 

  Sistem ‘aqilah telah diperkenalkan oleh Rasulullah SAW semasa mempersaudarakan golongan Muhajirin dengan golonganAnsar. Sistem ini berteraskan kepada konsep saling bertanggungjawab di kalanganahli-ahlinya. Mengikut sistem ini, setiap ahli sama ada orang-orang Ansar atau Muhajirin hendaklah mengadakan tabung kewangan bersama yang dikenali sebagai‘kunz’. Semua pungutan atau caruman yang dibayar oleh ahli-ahli mengikut tempoh yang telah dipersetujui dimasukkan ke dalam tabung berkenaan. Salah satu tujuan manfaat tabung ini ialah menyediakan bayaran sebagai bantuan untuk menolong mana-mana ahli yang terlibat dengan pembunuhan tidak sengaja atau untuk menebus tawanan perang muslimin daripada musuh.

Sistem al-Qasamah pula adalah satu sistem bayaran pampasan kepada keluarga yang terbunuh. Melalui sistem ini, dana dikumpulkan ke dalam sebuah tabung atau kumpulan wang daripada kutipan caruman ahli-ahli. Manfaat akan dibayar kepadaahli waris yang dibunuh jika kes pembunuhan itu tidak diketahui siapa pembunuhnya atau keterangan saksi yang layak untuk benar-benar mengenalpasti pembunuhnyatidak diperoleh. Dalam sebuah hadis riwayat Bukhari dari Sa’id bin A’ta’i:

“Apakah kamu boleh mendatangkan saksi orang yang membunuhnya? Mereka (golongan Ansar)menjawab: Tidak. Tanya Rasulullah: Baiklah kalau mereka: (orang-orang Yahudi)bersumpah untuk kamu? Mereka menjawab: Kami tidak menerima sumpah mereka.Kerana Rasulullah tidak suka mensia-siakan darah manusia, maka Baginda memberi diatnya seratus ekor unta kutipan sedekah ”.

Manakala akad muwallah merupakan satu bentuk perjanjian jaminan. Contohnya jika A berkata kepada B: “Anda menjadi pelindung (wali) kepada saya, kalau saya melakukan jenayah tak sengaja, anda hendaklah membayar diat kepada saya.” Kalau B bersetuju, maka kontrak mereka sah; sekiranya A melakukan jenayah tidak sengaja maka A akan menyediakan diat dan sebagai ganjarannya B boleh mempusakai harta-harta A sekiranya ia mati tanpa waris.

1.2          Sejarah takaful di Malaysia

Menurut Mohd Fadzli Yusof (1996) pula, Syarikat Insuran Islam yang pertamat elah ditubuhkan pada tahun 1979 iaitu Syarikat Insuran Islam Sudan. Pada awal tahun 1980-an, beberapa buahsyarikat insurans secara Islam mula ditubuhkan termasuk juga yang beroperasi dinegara-negara Eropah. Antaranya ialah Syarikat Insurans Islam Arab yang ditubuhkanpada tahun 1979 di Arab Saudi.Di Asia Tenggara, Malaysia adalah negara pertama yang merintis perniagaaninsurans secara Islam melalui penubuhan Syarikat Takaful Malaysia Sendirian Berhad(STM) yang memulakan operasinya pada Ogos 1985. Mengikut Mat Hassan Abu Bakar(2003), objektif penubuhan syarikat ini adalah untuk menyediakan perkhidmatan takaful(insurans secara Islam) yang berkualiti secara professional kepada umat Islam danmasyarakat bukan Islam di negara ini. Pelaksanaan skim Takaful adalah berdasarkan hukum syara’ yang mengharamkan perkara-perkara seperti gharar (Ketidakpastian ), Maisir (Perjudian), Riba (Bunga atau faedah) serta amalan–amalan lain yang bertentangan dengan  hukum syarak.

1.3          Definisi waqaf  

Waqaf dari segi bahasa bermaksud tahan atau berhenti. Wakaf merupakan salah satu cara ibadah atau cara menghampiri diri kepada Allah(taqarrub ilallah) menerusi harta kekayaan. Wakaf juga merupakan salah satu ibadah yang awal di dalam Islam yang diizinkan oleh syara’. Dari segi syarak, wakaf ialah apa-apa harta yang ditahan hak pewakaf ke atas harta tersebut daripada sebarang urusan jual beli, pewarisan, hibah dan wasiat di samping mengekalkan sumber fizikalnya, untuk kebajikan dengan niat untuk mendekatkan diri pewakaf kepada Allah S .W.T. 

Selain itu, Jumhur ulama turut memberikan definisi waqaf iaitu iaitu menahan barangan harta yang boleh dimanfaatkan serta kekal asetnya  dengan memutuskan guna pakai ke atas asset itu dari pihak pewakaf atau lainya  sama ada ke arah kegunaan yang harus atau diguna pakai penghasilannya ke arah kebaikan dan kebajikan  atas niat kerana mendamping diri kepada Allah.

Antara dalil yang mensyariatkan waqaf ialah di dalam surah Al-Baqarah, ayat 261:

Bandingan orang yang membelanjakan hartanya pada jalan Allah (perbelanjaan derma) ialah seperti sebiji benih yang tumbuh dan menerbitkan tujuh tangkai; tiap-tiap tangkai itu pula mengandungi seratus biji. Dan (ingatlah) Allah akan melipatgandakan pahala (ganjaran) bagi sesiapa yang dikehendaki-Nya dan Allah Maha Luas (rahmat) kurnia-Nya lagi Maha Mengetahui.

Selain itu, surah Ali ‘Imran, ayat 92 turut menyelitkan keperluan waqaf:  

Kamu sekali-kali tidak sampai kepada kebajikan (yang sempurna), sebelum kamu menafkahkan sehahagian harta yang kamu cintai. Dan apa saja yang kamu nafkahkan maka sesungguhnya Allah mengetahuinya.

Dari Abu Hurairah, r.a, Rasulullah S.A.W bersabda:

 “Apabila mati anak Adam, akan terhentilah amalannya kecuali tiga perkara: sedekah jariah (harta yang diwakafkan), ilmu yang dimanfaatkannya dan anak yang soleh yang mendoakannya” Hadith Riwayat Muslim.

1.4               Tujuan waqaf

Tujuan utama waqaf ialah bagi membantu golongan yang memerlukan, golongan yang ditindas, meningkatkan taraf hidup , penyebaran ilmu serta sains serta dalam hal-hal pentadbiran masjid ,perpustakaan dan sebagainya. 

1.5               Sejarah waqaf

Waqaf wujud sejak zaman Rasullullah s.a.w apabila Baginda membina masjid Quba’ yang dibina di atas tanah yang diwaqafkan ketika penghijrahan baginda ke Madinah. Ini juga turut dilaksanakan semasa pembinaan Masjid Nabawi di Madinah yang juga turut datang dari sumber waqaf.  Atas semangat masyarakat Arab terhadap meknisme waqaf telah menggalakkan wujudnya kenyataan bahawa  tradisi masyarakat Arab akan mewafatkam 1/3 harta mereka sebelum meninggal dunia.

Selain itu, fakta sejarah menyatakan bahawa 3/4  daripada keluasan tanah Arab merupakan tanah waqaf. Malah, wujudnya insitutsi wakaf Al-Azhar di Negara Mesir di mana sebuah kementerian khas yang dinamakan Kementerian Waqaf sehinggakan mampu membiayai program bagi pembangunan masyarakat seperti hospital, dan Universiti seperti Universiti Al-Azhar. 

1.6               Sejarah waqaf di Malaysia

Bagi umat Islam di Malaysia, amalan waqaf ini telah lama dijalankan sebelum kedatangan penjajahan barat. Sebelum tahun 1950-an,  kebanyakan harta waqaf banyak digunakan bagi pembinaan institusi keagamaan seperti pembinaan masjid, madrasah, kubur serta sekolah agama. Hal- hal pengurusn dikelolakan oleh golongan cerdik pandai Islam serta pemimpin Masyarakat seperti ketua kampung, lebai, kiyai dan ulama. Banyak madrasah serta ma’had tahfiz dibina melalui sumber waqaf di negeri-negeri utara.

1.7               Sejarah waqaf yang melibatkan tunai

Waqaf dari segi pembinaan bangunan amat popular dahulu namun, waqaf secara tunai menjadi tarikan kerana ia mampu untuk mebantu orang-orang yang susah di mana-mana. Dalam sejarah Islam, waqaf tunai berkembang di zaman Bani Mamluk dan Turki Usmani di Mesir. Para ulama di zaman dahulu menggunakan istilah wakaf ad-darahim atau wakaf ad--dananir iaitu wakaf menggunakan wang dirham atau dinar dalam kehidupan mereka. Menurut catatan sejarah, amalan wakaf tunai yang meluas telah  Empayar Uthmaniyah di Turki mencapai kegemilangan dengan bantuan ketika itu sehingga berjaya meringankan perbelanjaan kerajaan dalam penyediaan kemudahan-kemudahan perkhidmatan pendidikan, kesihatan, perbandaran dan seumpamanya kepada masyarakat Turki.

            Waqaf tunai atau (waqf Al-Nuqud) ialah waqaf yang didermakan oleh seseorang atau kumpulan secara tunai. Waqaf tunai termasuk sekuriti dan wang yang didermakan dalam bentuk waqaf tidak dilarang(jawaz). Waqaf tunai perlu dibahagikan mengikut lunas syariah Islam. Dana waqaf tidak boleh dipindahkan kepada orang lain dan perlu dipelihara. Tujuan waqaf tunai yang dikumpulkan dalam satu tabung, ialah satu amanah di bawah pengurusan nazir bagi menguruskan waqaf dengan tujuan untuk pembangunan ummah. Di Malaysia, fatwa yang membolehkan waqaf tunai telah dikeluarkan di Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan Bagi hal Ehwal Agama Islam Malaysia kali ke-77 yang bersidang 10-12 april 2007 di Kuala Terengganu. Imam Az-Zuhri telah memfatwakan bahawa berwaqaf dalam bentuk dinar dan dirham adalah diharuskan bagi tujaun berdakwah, pendidikan serta kebajikan umat Islam.

1.8               Rukun-rukun waqaf

a)      Wakif (pewakaf).

Di antara syarat-syarat pewakaf adalah mereka Mestilah memiliki secara penuh harta yang ingin diwakafkan, bermakna ia merdeka untuk mewakafkan harta itu kepada sesiapa yang ia kehendaki. Mereka mestilah berakal (sempurna akal fikiran) dan waras pemikirannya dan baligh. Waqaf adalh pilihan sendiri dan tidak dipaksa (ikhtiar bi nafsih).

b)      Mawquf (harta yang diwakafkan)

Harta yang hendak diwaqafkan perlulah diambil manfaatnya serta mempunyai  nilai harga (mutaqawwim).  Harta yang diwakafkan itu adalah milik sempurna oleh orang yang berwakaf (waqif).

c)      Mawquf ‘Alaih (penerima wakaf).

Orang yang boleh untuk memiliki harta (ahlan li al-tamlik) ialah orang Islam, merdeka dan kafir zimmi boleh memiliki dan menerima manfaat harta wakaf. Manakala orang yang tidak sempurna akalnya, hamba sahaya, dan orang gila tidak sah menerima wakaf. Penerima wakaf mampu menjadikan manfaat wakaf sebagai hal taqarrub (mendekatkan diri) kepada Allah S.W.T) dan perkara ini hanya ditujukan untuk kepentingan Islam sahaja.

Pernyataan wakaf yang dibuat sama ada secara lisan, tulisan bersama lafaz ataupun isyarat  melalui lafaz sama ada secara soreh atau kinayah. Lafaz soreh ialah lafaz yang jelas membawa maksud yang tertentu sahaja seperti “Saya mewakafkan rumah saya untuk orang-orang fakir”. Manakala, lafaz kinayah merupakn  lafaz yang membawa banyak maksud seperti “Hartaku adalah sedekah kepada fakir miskin”.

2.0       Bagaimanakah wakaf boleh diaplikasikan di dalam takaful?

Untuk mengaplikasikan konsep wakaf di dalam takaful, satu tabung wakaf perlu ditubuhkan terlebih dahulu oleh pengendali takaful atau syarikat. Tabung wakaf ini diadakan hasil daripada sebahagian modal syarikat yang diwakafkan untuk peserta-peserta yang ditimpa musibah mengikut peraturan-peraturan penggunaan dana. Dana di dalam tabung wakaf ini juga akan dilaburkan sama seperti model-model yang lain iaitu model mudharabah, model wakalah ataupun model hidbrid. Jumlah wang yang diwakafkan ini, dilaburkan berasakan konsep mudharabah di mana keuntungannya dimasukkan ke dalam tabung khas untuk tujuan pelaksanaan matlamat-matlamat wakaf. 

Dana takaful di sini merupakan satu entiti yang sah di sisi undang-undang yang memungkinkannya memiliki harta dan melakukan pelaburan serta memberi pemilikan kepada orang lain berdasarkan peraturan yang ditetapkan. Dana ini tidak dimiliki oleh mana-mana pihak. Sebarang pihak yang ingin mendapatkan perlindungan takaful boleh menyertai keanggotaan dana dengan cara melakukan sumbangan mengikut peraturan yang ditetapkan. Sebarang sumbangan daripada peserta akan menjadi milik dana wakaf. Sumbangan yang diberikan tidak dikira sebagai harta wakaf, namun dianggap sebagai hak milik sumber wakaf. Oleh hal yang demikian, jumlah sumbangan tersebut tidak wajib disimpan sebagaimana wang wakaf. Sumbangan tersebut akan dilaburkan untuk maslahah dana, dan kemudian dibelanjakan bersama-sama dengan keuntungan untuk pembayaran pampasan dan tujuan-tujuan wakaf yang lain.

Peraturan-peraturan dana akan menetapkan syarat-syarat berkaitan hak peserta untuk mendapat pampasan dan jumlah bayaran penyertaan (sumbangan) untuk setiap jenis insurans. Syarat-syarat ini juga boleh ditentukan melalui penilaian aktuari seperti yang diamalkan oleh syarikat-syarikat insurans konvensional. Pampasan yang diberikan merupakan pemberian khas dana wakaf kerana mereka tergolong dalam golongan yang diwakafkan untuk mereka seperti yang dinyatakan dalam syarat-syarat wakaf. Dari sudut hukum, pewakaf berhak mengambil manfaat daripada sumber wakaf jika dia termasuk dalam golongan yang diwakafkan untuknya. Selain itu, pengambilan manfaat wakaf ini bukanlah bayaran ganti kepada wakaf yang dilakukannya.

Di samping itu, dana wakaf juga menpunyai hak mutlak ke atas harta dalam dana mengikut syarart yang telah ditetapkan dalam peraturan dana. Dana wakaf mengandungi semua harta tersebut yang terdiri daripada keuntungan wang wakaf dan sumbangan yang dibuat oleh peserta bersama keuntungan yang diperoleh daripada pelaburan. Pada masa yang sama, dana berhak menentukan kedudukan lebihan dana yang berlaku iaitu sama ada dikekalkan di dalam dana sebagai rizab untuk defisit yang mungkin berlaku pada tahun-tahun hadapan atau dibahagikan keseluruhan lebihan atau sebahagian daripadanya kepada para peserta. Lebihan tersebut akan dibahagikan kepada tiga bahagian:

                                i.            Satu bahagian dikekalkan sebgai rizab;

                              ii.            Satu bahagian dibahagikan kepada para peserta;

                            iii.            Satu bahagian dibelanjakan unutk tujuan kebajikan bagi menzahirkan ciri-ciri danan wakaf.

3.0       Pendapat tentang aplikasi wakaf dalam takaful

Takaful wakaf bertujuan untuk menyediakan satu bentuk tabungan untuk memudahkan setiap individu muslim mengumpulkan wang secara beransur-ansur untuk ditinggalkan sebagai amal jariah sesuai dengan amalan wakaf.  Polisi bagi produk takaful wakaf adalah penyumbang membayar sejumlah wang pada tempoh yang telah ditetapkan kepada syarikat untuk penyimpanan. Apabila polisi mencapai tempoh matang, hasil akan sama ada ditujukan kepada badan amal Islam atau bergantung kepada pilihan penderma.

Dalam keadaan ini, Ulama Muhammad Taqi Usmani berpendapat bahawa model wakaf sebenarnya lebih selari dengan konsep asas Takaful yang menggambarkan rancangan perlindungan berasaskan kepada hubungan persaudaraan insan, rasa saling tanggungjawab dan saling bekerjasama di kalangan peserta. Hal ini demikian kerana dana wakaf adalah dikumpulkan berdasarkan sumbangan awal daripada modal peserta untuk membantu umat Islam yang memerlukan. Beliau menganggap dana model wakaf ini sebagai entiti yang sah di sisi undang-undang sedangkan dana takaful sememangnya mempunyai status entiti undang-undang. Sumbagan dana ini bukan berasaskan keuntungan tetapi dikendalikan untuk menjaga kebajikan bersama di mana penyumbang rela memberikan kepada ahli masyarakat yang kurang bernasib baik.

Selain itu, melalui aplikasi model wakaf dalam takaful, isu keesahan dan masalah teknikal dapat dielakkan dan ia menjadi suatu entiti berasingan dengan wujudnya hak pemilikan ke atas sumbangan dana tertakluk kepada terma yang telah dipersetujui, khususnya dalam pengendalian pelaburan, pampasan dan status jumlah yang berlebihan.

Takaful model wakaf ini boleh menyediakan kemudahan kepada masyarakat khususnya peserta-peserta takaful supaya mengatur perancangan kewangan mereka agar derma boleh disumbangi melalui kaedah waqaf kepada mana-mana pihak yang memerlukan bantuan kewangan tersebut. Dengan perakuan waqaf, semua jenis perolehan manfaat akan dibayar terus oleh Takaful kepada institusi yang dinamakan peserta untuk menerima wakafnya. Melalui pelan Takaful wakaf, peserta mampu mewakafkan perolehan manfaat takafulnya sebagai jariah yang bakal ditinggalkan apabila peserta meninggal dunia.

Ulama mempunyai beberapa pendapat mengenai amalan wakaf jenis ini. Secara umumnya di dalam ibadah wakaf, Ulama Fiqh telah bersepakat bahawa harta wakaf itu hendaklah sesuatu yang bernilai, jelas dan diketahui tentang harta tersebut serta dimiliki sepenuhnya oleh pemiliknya.  Pembentukan takaful berasaskan wakaf bergantung pada beberapa perkara berkaitan hukum wakaf. Majoriti ulama iaitu fuqaha mazhab Hanafi, Maliki dan sebahagian fuqaha mazhab Hanbali bersepakati bahawa wakaf wang adalah hukum harus.

Dalam model wakaf, pengendali takaful akan bertindak sebagai pengurus wakaf dan berhak untuk menerima bayaran ke atas perkhidmatan urusan tersebut. Justeru, sebahagian jumhur ulama merisau masalah mungkin timbul ke atas pengedalian wakaf dalam takaful. Upah atas kerja yang dikenakan oleh pengendali takaful tidak boleh sesekali disamakan dengan pengurusan wakaf. Ini kerana dasar pengurusan wakaf bukan bertujuan untuk mengambil keuntungan daripada upah pengurusan, sebaliknya syarikat takaful bertujuan menjana keuntungan daripada upah yang dikenakan. Oleh yang demikian, jumlah atau kadar upah yang akan dikenakan atas pengurusan wakaf mesti dijelaskan kepada peserta yang ingin menyumbang.

Di dalam Kitab Al-Wasoya Wal-Awqof yang ditulis oleh Dr. Muhamad Kamaluddin Imam, menyatakan bahawa Ulama’ Fiqh dengan jelas telah membahagikan harta wakaf kepada dua bentuk iaitu harta alih dan harta tak alih. Walaupun terdapat perselisihan pendapat di atas penerimaan harta alih untuk dijadikan sebagai harta wakaf akan tetapi Jumhur Ulama’ iaitu Mazhab Syafie, Hanafi, dan Hambali mengharuskan wakaf manqul berasaskan kepada kenyataan bahawa semua harta yang harus dijual dan boleh mendatangkan manfaat dan kekal zatnya, maka boleh diwakafkan.

Namun demikian, Mazhab Hanafi hanya mengharuskan wakaf harta alih pada tiga keadaan sahaja dan salah satu keadaannya ialah sesuatu yang telah menjadi kebiasaan di tempat atau negara untuk dijadikan harta wakaf seperti wang tunai, harus diwakafkan. Manakala Mazhab Maliki berpendapat bahawa harus wakaf dengan menggunakan wang tunai seperti yang telah disebut di dalam Kitab Muqaddimah Ibnu Ar-Rushd Al-Ka’bi kerana bagi Mazhab Maliki, tujuan asal wakaf itu adalah untuk mendapat manfaat daripada harta tersebut.

Secara konklusinya, wakaf model sebaik-baiknya dalam bentuk wang tunai telah difatwakan oleh Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia kali ke-77, di mana ia adalah dibolehkan dalam Islam. Namun demikian, masalah untuk pengaplikasian konsep ini kemungkinan disebabkan dalam konteks Malaysia, penggunaan wang tunai dalam ibadah wakaf ini masih baru untuk diperkenalkan kepada masyarakat sebagai bekalan dan amalan untuk mendekatkan diri kepada Allah SWT.

4.0       Adakah Malaysia mengaplikasikan model waqaf dalam takaful?

Ya, Malaysia merupakan salah sebuah negara yang pernah mengaplikasikan model waqaf dalam takaful di samping negara-negara lain seperti Pakistan, Iran dan Mesir. Syarikat Takaful yang pertama di Malaysia iaitu Syarikat Takaful Malaysia Berhad yang ditubuhkan pada 29 November 1984 merupakan perintis kepada produk waqaf dalam industri takaful di Malaysia. Pelan Takaful Waqaf telah diperkenalkan oleh Syarikat Takaful Malaysia bermula pada tahun 1997 yang menggabungkan produk Takaful di bawah kontrak Mudharabah dengan wakaf tunai diperkenalkan. Ia telah memberi manfaat kepada golongan petani, nelayan, orang kurang upaya, anak yatim, orang tua dan pelajar-pelajar kurang bernasib baik dan lain-lain.

Perniagaan takaful boleh dibahagikan kepada dua iaitu Perniagaan Takaful Am dan Perniagaan Takaful Keluarga. Perniagaan Takaful Am merupakan sejenis skim perlindungan untuk harta benda yang dilindungi apabila kerugian atau kerosakan akibat daripada kejadian atau risiko tertentu, manakala  Perniagaan Takaful Keluarga adalah pelan perlindungan bagi melindungi orang yang dilindungi apabila berlaku sesuatu kematian atau lain-lain bencana. Contoh skim perlindungan di bawah Perniagaan Takaful Am adalah seperti Skim Takaful Kebakaran, Skim Takaful Kemalangan Diri, Skim Takaful Pelajar Sekolah-Sekolah Malaysia, Skim Takaful Pemilik Rumah dan Isi kandungan Rumah dan lain-lain lagi. Contoh pelan perlindungan di bawah Perniagaan Takaful Keluarga pula termasuklah Pelan Takaful Keluarga, Pelan Takaful Sihat, Pelan Takaful Siswa dan Pelan Takaful Waqaf.

Pelan Takaful Waqaf ini merupakan salah satu cara lain untuk kita menggunakan harta kita ke jalan Allah selain daripada menunaikan zakat dan bersedekah. Pelan ini amat mudah dan praktikal kerana golongan yang berpendapatan rendah juga boleh menggunakan Pelan Takaful Waqaf ini. Ini adalah kerana objektif Pelan Takaful Waqaf adalah untuk memberi peluang kepada umat Islam untuk menghulurkan sumbangan di samping berbelanja. Syarikat Takaful Malaysia ada menyediakan satu pelan di mana peserta boleh menghulurkan sumbangan serendah RM10 sebulan selama 5 tahun melalui potongan gaji atau arahan tetap bank atau tunai atau cek dengan menamakan penerima wakaf yang akan menerima sumbangan tersebut.

Berikut merupakan proses bagaimana Pelan Takaful Waqaf ini dijalankan oleh Syarikat Takaful Malaysia:

1.      Peserta membayar wang sumbangan (mauquf) kepada Takaful Malaysia (mudharib). 

2. Peserta perlu menentukan secara khusus pihak yang akan menerima wang yang akan diwaqafkannya. 

3. Caruman takaful yang dibayar akan dikreditkan ke dalam Kumpulan Wang Takaful Keluarga.

4.    Wang caruman akan dibahagikan dua untuk dimasukkan ke dalam Akaun Peserta (AP) dan Akaun Khas Peserta (AKP)

5.   Sumber pertama wang tunai yang akan diwaqafkan ialah bahagian keuntungan yang akan dikreditkan ke dalam Akaun Peserta (AP) berasaskan prinsip mudharabah.

6.   Sumber kedua pula perolehan yang akan dibayar daripada Akaun Khas Peserta (AKP) yang menyerupai bayaran khairat kematian yang akan dikeluarkan jika ditakdirkan peserta meninggal dunia sebelum genap tempoh penyertaan.

7. Sumber ketiga adalah daripada lebihan/keuntungan aset ke atas liabiliti Akaun Khas Peserta (AKP) mengikut penilaian aktuari yang dibuat secara tahunan dan dibayar apabila tempoh penyertaan matang.

8.   Peserta tidak lagi mempunyai apa-apa hak ke atas perolehan manfaat yang akan dibayar samada peserta terbabit meninggal dunia sebelum genap tempoh matang, atau perolehan semasa matang atau perolehan serahan kerana peserta menamatkan penyertaan sebelum cukup tempoh matang.

9. Takaful Malaysia akan membayar kepada institusi yang dinamakan peserta untuk menerima wakafnya.

Walaubagaimanapun, Pelan Takaful Wakaf yang pernah diperkenalkan dan diaplikasikan di bawah Syarikat Takaful Malaysia Berhad ini tidak lagi meneruskan pelan wakaf ini semenjak dari tahun 2001 lagi kerana sifatnya yang tidak berorientasikan keuntungan yang menjadikannya kurang popular, namun kelebihan penggunaannya adalah banyak. Namun, penjelasan di atas adalah bagi menunjukkan dengan lebih jelas lagi secara praktikalnya bagaimana proses pemakaian model wakaf ini di dalam bidang takaful. Walaupun Pelan Takaful Wakaf oleh Syarikat Takaful Malaysia telah tidak diteruskan lagi, Hong Leong MSIG Takaful nampaknya sedang merancang untuk membangunkan semula model waqaf dalam bidang takaful ini. Diharapkan semoga model wakaf dalam takaful ini dapat dibangunkan semula dengan lebih aktif lagi kerana ianya memberi banyak manfaat kepada orang yang memerlukan.

5.   KELEBIHAN PEMAKAIAN KONSEP WAKAF DALAM TAKAFUL

Takaful berasaskan konsep wakaf telah dihentikan pemakaiannya di dalam sistem takaful di Malaysia sejak tahun 2001 namun masih diguna pakai di Pakistan dan Afrika Selatan. Walaupun takaful berasaskan konsep wakaf ini kurang popular di Malaysia, namun terdapat beberapa kelebihan atau keistimewaan pemakaian konsep wakaf di dalam sistem takaful yang boleh dilihat. Antaranya ialah: 

1.      Memberi peluang kepada umat Islam memberi sumbangan walaupun dengan jumlah yang rendah.

Takaful wakaf memberi peluang kepada umat Islam untuk mengeluarkan sumbangan walaupun dalam jumlah yang rendah. Contohnya dengan sumbangan serendah RM10 setiap satu bulan selama 5 tahun melalui beberapa cara seperti potongan gaji, arahan tetap pihak bank, tunai atau cek dengan menamakan penerima wakaf yang akan menerima sumbangan tersebut seperti produk Takaful Malaysia yang pernah ditawarkan kepada pelanggan. Kelonggaran dari segi amaun yang perlu dikeluarkan oleh peserta tidak membebankan dan membolehkan peserta menyumbang secara konsisten tanpa bebanan.

2.       Bersifat bukan berorientasikan keuntungan.

Jika dibandingkan dengan model Wakalah dan Mudharabah, model Wakaf adalah model bukan keuntungan yang beroperasi sepenuhnya daripada sumbangan daripada peserta yang ikhlas ingin menyumbang kepada masyarakat yang kurang berkemampuan. Model Wakaf sesuai bekerjasama dengan konsep Takaful kerana ia dibangunkan dengan tujuan untuk kebaikan dan manfaat bersama. Hal ini adalah bertepatan dengan ajaran Islam yang menuntut umatnya saling membantu bukan sahaja dari segi tenaga, bahkan dari segi pemberian wang dan harta benda.

3.      Peserta juga layak menikmati sumbangan wakaf yang disumbangkan.

Melalui model Wakaf dalam Takaful, peserta juga berhak menerima manfaat daripada harta yang diwakafkan jika ia adalah wakaf am atau peserta itu juga telah mensyaratkan bahawa dia juga berhak mengambil manfaat daripada dana wakaf tersebut bersama-sama orang lain. Pewakaf berhak dari sudut hukum untuk mengambil manfaat daripada sumber wakaf jika dia termasuk dalam golongan yang diwakafkan untuknya.

4.        Melaksanakan hasrat peserta

Jika peserta meninggal dunia terlebih dahulu sebelum tempoh matang pembayaran yang perlu dibuat untuk menggenapkan jumlah sumbangannya yang tidak sempat dilaksanakannya, baki bagi menggenapkan jumlah sumbangan itu akan dibayar oleh pemegang dana wakaf tersebut dan akan diserahkan kepada Penerima Wakaf yang telah dinamakan. Hal ini bermakna, pengurus takaful wakaf tersebut akan melaksanakan hasrat peserta yang berniat untuk menyumbang sejumlah sumbangan tersebut walaupun peserta telah meninggal dunia terlebih dahulu sebelum tempoh matang. 

5.      Membantu golongan yang tidak berkemampuan

Produk Wakaf Takaful ini dapat membantu golongan yang tidak bernasib baik yang terdiri daripada anak yatim, orang tua, golongan orang kurang upaya, dan golongan masyarakat lain yang tidak berkemampuan melalui penerima wakaf yang dinamakan. Disamping itu, sumbangan ini juga dapat membantu dari segi pendidikan pelajar-pelajar yang kurang bernasib baik, pesakit-pesakit yang menderita yang tidak berkemampuan untuk mendapatkan rawatan yang baik, menyumbang kepada dana masjid dan surau dan sebagainya melalui penerima wakaf yang dinamakan.

KESIMPULAN

Kesimpulannya, harta yang boleh diwakafkan tidak terhad kepada harta yang tidak alih sahaja, malah harta alih seperti wang tunai juga boleh diwakafkan melalui Wakaf Takaful. Model takaful berasaskan wakaf ini juga secara tidak langsung menggalakkan masyarakat untuk berlumba-lumba melakukan amalan sedekah jariah yang sememangnya dituntut dalam Islam dan member kebaikan kepada penerima wakaf tersebut serta membangunkan Islam dan umatnya. Walaupun takaful yang menggunakan model wakaf tidak lagi diguna pakai di Malaysia kerana sifatnya yang tidak berorientasikan keuntungan yang menjadikannya kurang popular, namun kelebihan penggunaannya adalah banyak.

RUJUKAN

Azman Bin Mohd Noor, Mohamad Sabri Bin Zakaria, Takaful: Analisis Terhadap      Konsep dan Akad, Jurnal Muamalat Bil 3, (2010).

Mohd Fauzi Mustafa. Kertas Kerja 12: Peranan Takaful Dalam Penjanaan Wakaf            Tunai Sebagai Produk Baru Wakaf.

Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia kali      Ke-77 yang bersidang pada 10-12 April 2007 di Primula Beach Resort, Kuala   Terengganu.

Mohd Fauzi Mustaffa (2006), Peranan Takaful Dalam Penjanaan Wakaf Tunai    Sebagai Produk Baru Wakaf, Konvensyen Wakaf Kebangsaan 2006, Hotel          Legend, Kuala Lumpur, 12-14 September 2006.

Shakun Ashoka Raj, Models in Takaful, in Middle East Insurance Revue, 2007.

Sheila Nu Nu Htay, Hanna Rabittah Zaharin, Critical Analysis on the Choice of Takaful (Islamic Insurance) Operating Models in Malaysia.

Dr Engku Rabiah Adawiah Engku Ali, Hassan Scott P. Odierno, Essential Guide to       Takaful (Islamic Insurance), Mashi Publication Sdn. Bhd., 2008, hlm. 55.

Wakaf Tunai Dalam Hukum Positif Dan Prospek Pemberdayaan Ekonomi Syari’ah1,      Drs.Agustianto, M.Ag2. ms 1 20 September 2006.

Review of Islamic Economics, Vol 11, no 1, 2007 page 65.

Dr. Muhammad Imran Usmani, Tkaful, SECP Takaful Conference, (2007).

---